İspanya

'Ülkeler' forumunda Uygu tarafından 24 Eyl 2012 tarihinde açılan konu

  1. Uygu

    Uygu New Member

    İspanya ya da resmi adıyla Ispanya Krallığı Avrupa'nın güneybatısında, Iber Yarımadası'nda yer alan bir Akdeniz ülkesidir.

    [​IMG]

    Güneyde ve doğuda Akdeniz'e, kuzeyde ise Atlantik Okyanusu'na kıyısı vardır. Batıda Portekiz, kuzeyde Fransa ve güneyde Birleşik Krallık'a bağlı Cebelitarık ile komşudur. Ispanya toprakları ayrıca Akdeniz'de Balear Adaları, Atlantik Okyanusu'nda Kanarya Adaları'nı ve Kuzey Afrika'da Ceuta ve Melilla adlı iki özerk şehri kapsar. 504.712 km2'lik alanıyla Ispanya, Fransa'dan sonra Batı Avrupa'daki ikinci büyük ülkedir. 650 metrelik ortalama yüksekliği ile de Isviçre'den sonra Avrupa'daki ikinci yüksek ülkedir.

    Ispanya parlamenter demokrasi şeklinde örgütlenmiş bir anayasal monarşi rejimi ile yönetilir. 1986'dan beri Avrupa Birliği'nin 1982'den beri NATO'nun bir üyesidir.

    Ispanya'nın tarihi

    M.I. 1100 yıllarında Fenikeliler, Ispanya topraklarında ilk yerleşim merkezlerini kurmaya başladılar. Onları Keltler ve Yunanlar takip etti. Ispanya daha sonra Kartacalıların egemenliğine girdi. M.I. 202 yılında Romalılar Kartacalıları Iberik Yarımadası'ndan attılar. Roma Imparatorluğu bu tarihten itibaren Ispanya'da birliği sağladı ve zamanla Hıristiyanlığı burada kabul ettirdi.

    Milattan Sonra 5. yüzyılda Ispanya, Germen kabilelerinin saldırılarına hedef oldu. Sırayla Alanlar, Suevler ve Vandalların ardından Vizigotlar Ispanya'ya hakim oldu. Vizigotların hakimiyeti uzun sürdü ve Hıristiyanlığı kabul eden Vizigotlar, Ispanya'da Hıristiyanlığın yayılmasını sağladı.

    Endülüs Dönemi
    Endülüs Emevi Devleti

    711'de Afrika'dan gelen Müslümanlar, 8. asırdan 10. asra kadar kuzeydeki birkaç bölge dışında Ispanya'ya hakim oldular ve burada Endülüs medeniyetini kurdular. Ilmin merkezi olan üniversiteler açarak, burada Islam medeniyetini yaydılar. Endülüs Emeviler Devleti'nde Imam-ı Kurtubi, Şatibi, Ibn-i Hazm, Nurettin Batruci gibi birçok alim yetişti ve buradaki üniversitelerde ders verdiler.

    Papa ve krallar dahil birçok Avrupalı bu üniversitelerde ilim tahsil etmiştir. Bugünkü birçok müsbet ilimleri batılılar bu üniversitelerden öğrendi. On birinci yüzyılda bu ülkenin iç karışıklıklarından faydalanan Hıristiyanlar kuzeyden başlayarak yarımadayı tekrar ele geçirmeye başladı. 1276 yılında Müslümanların elinde yalnızca güneydeki Granada kalmıştı. 1469'da Aragon ve Kastilya Krallıkları tek bir krallık altında birleşerek güçlü bir devlet kurdular.
    Aydınlanma Çağı Dönemi

    1492'de Müslümanların son kalesi Granada Krallığı yıkıldı. Aynı yıl Kristof Kolomb Ispanyol hükümdarının maddi desteğiyle Amerika'yı keşfettiği ünlü gezisine çıktı. Bu yolculuk, Ispanya'nın dünyanın en büyük sömürge imparatorluklarından birini kurmasına yol açtı.Ispanyol askerler, onları hediyelerle karşılayan yerlilere (Kızılderililer) köleleştirme, işkence, soykırım yaşattılar. Kristof Kolomb'un yakın bir arkadaşının çocuğu olan ve yerlilere yapılan zulümlere tanık olan Bartolome de Las Casas, 1542 tarihli Kızılderililer Nasıl Yokedildi? isimli kitabında şunları yazmaktadır : "Amerika yerlilerinin Hıristiyanlara karşı giriştikleri savaşta haklı olduklarına yüzde yüz eminim.Öte yandan Hıristiyanlar onlarla tek bir haklı savaş yapmadı.Tam tersine savaşları dünyadaki hiçbir zorbanın olamadığı kadar şeytansı ve haksızdı."

    1588 yılında Ispanyol Armada'nın Ingiliz donanmasına yenilmesini takip eden taht ve din kavgaları sonunda Ispanya zayıflayarak çökmeye başladı. 1640'ta Portekiz'i, 1714'te ise Avrupa'daki bazı topraklarını ve Cebelitarık'ı kaybetti. On dokuzuncu yüzyılın başlarında Ispanyolların Amerika'daki bütün sömürgeleri bağımsızlıklarını kazandı.
    [​IMG]
    I. Dünya Savaşı ve Cumhuriyet Dönemi

    I. Dünya Savaşı'nda Ispanya tarafsız kaldı, fakat savaştan büyük ölçüde etkilendi. Fransa, Ispanya'nın bazı topraklarına saldırıp işgal etti. General Primoderivera, çıkan ayaklanmaları bastırarak ülkede diktatörlük kurdu. 1930 yılında iktidardan düştü. Bir yıl sonra yapılan seçimleri cumhuriyetçilerin kazanması sonucu Kral XVIII. Alfonso ülkeyi terk etti. 1936'da yapılan seçimlerde solcuların başarılı olması üzerine ülkede iç savaş baş gösterdi.

    1939'da iç savaşın sona ermesiyle Franco devlet Başkanı oldu. II. Dünya Savaşı'na da katılmayan Ispanya'da ordunun desteğiyle Franco savaştan sonra da yerini korudu. 1975 yılında Franco'nun ölmesiyle yerine I. Juan Carlos geçti. 1976'da Başbakan Navarro'nun istifası ile Carlos kral oldu ve Alfonso Sourez'i başbakanlığa atadı.

    15 Haziran 1977'de, 41 yıl sonra Ispanya'da ilk defa genel seçimler yapıldı. Sourez'in başkanı olduğu Demokratik Merkez Birliği çoğunluğu elde etti. 1981'de sağcı Albay Tejero Cortes'in meclisi basarak yaptığı darbe girişimi sonuçsuz kaldı. 1982 seçimlerinde ise Sosyalist Parti seçimi büyük çoğunluğu elde ederek kazandı ve 46 yıl sonra Ispanya'da yeniden bir sol iktidarın doğmasını sağladı.

    Anayasa
    Ispanya anayasası 1978'de kabul edilen anayasadır.

    Ispanya'nın anayasası 1812'de kabul edilen anayasaya dayanır. 1975'te Francisco Franco'nun ölümünden sonra 1977'de yapılan seçimlerle Constituent Cortes adında anayasal bir kurum olarak görev yapan meclis, anayasayı değiştirmek üzere toplandı ve 1978 anayasasını çıkarttı. Sonucunda da Ispanya 17 özerk devlet ve 2 özerk şehre ayrıldı.
    Dış ilişkiler

    1975'te Francisco Franco'nun ölümünden sonra, Franco rejiminin dış ilişkileri engellediği Ispanya, dış ilişkilerini geliştirmeye karar verdi. 1982'de NATO, 1986'da ise Avrupa Birliği üyesi oldu. 2001'de Kuzey Kore ile ilişkilerin normalleştirilmesi ile de Ispanya tüm dünya ile ilişkilerini düzeltmiş oldu.
    [​IMG]
    Sorunlar

    * Birleşik Krallık Birleşik Krallık: Ispanya ile Birleşik Krallık arasında 6 km² alan kaplayan Cebelitarık sorunu bulunmaktadır. Iber Yarımadası'nın en güneyinde bulunan Cebelitarık 1704'te Ingilizler tarafından Ispanya Veraset Savaşları sırasında fethedilmişti. Sorun yasal olarak Utrecht Barışı ile çözüme kavuşmuştu. Bu barışa göre Ingiltere, Cebelitarık'ı sonsuza kadar alıyordu. Sorun şu anda Birleşmiş Milletler ile çözümlenmeye çalışılmaktadır.

    * Fas Fas: Fas, Ispanya'dan Afrika kıyılarında bulunan Ceuta ve Melilla şehirlerini istemektedir.
    * Portekiz Portekiz: Portekiz ise Ispanya'nın Olivenza bölgesindeki egemenliğini tanımamaktadır.

    Ispanya yönetim birimleri

    Ispanya'daki özerk topluluklar, Ispanya'nın Illeri, ve Ispanya'nın ilçeleri

    Ispanya 17 özerk bölgeye (comunidades autónomas) ve 2 özerk şehre (ciudades autónomas) ayrılmıştır. Ayrıca Ispanya'da elli il bulunmaktadır. Yedi özerk bölgenin her biri (Asturias, Balearic Adaları, Cantabria, La Rioja, Madrid, Murcia, ve Navarre) aynı zamanda bir ildir.

    Tarihi sebeplerden ötürü, bazı iller ayrıca comarcas denilen ilçelere ayrılmıştır. Ispanya'daki en küçük yönetim birimi belediyelerdir (municipio).

    Coğrafya

    Ispanya (Batıdaki) Portekiz ve Birleşik Krallık'a ait olan (Güneydeki) Cebelitarık ile birlikte Iber Yarımadası'nda, 36° ve 43,5° kuzey enlemleri ve (Balear Adaları, Kanarya Adaları, Septe ve Melilla'yı saymazsak) 9° batı ve 3° doğu boylamları arasında bulunur. Ispanya Iber Yarımadası'nın yedide altısını kaplar. Kuzeydoğusunda Pireneler boyunca Fransa ve Andorra ile Ispanya arasındaki sınır uzanır. Bununla birlikte Akdeniz'de bulunan Balear Adaları, Atlantik Okyanusu'ndaki Kanarya Adaları ve Kuzey Afrika kıyılarında bulunan Septe ve Melilla eyaletleri de Ispanya sınırları dahilindedir. Fransa sınırlarındaki LlÃ*via şehri de Ispanya'ya aittir. Bununla birlikte Fas kıyılarında bulunan Chafarinas Adaları, Peñón de Vélez de la Gomera, Alhucemas, Alborán ve Columbretes Adaları ile Perejil Adası da Ispanya'ya aittir.

    Toplam sınır uzunluğu 1917.8 km'dir. Andorra ile 63.7 km, Fransa ile 623 km, Cebelitarık ile 1.2 km, Portekiz ile 1,214 km, Fas ile (Ceuta şehri) 15.9 km uzunluğunda sınırı vardır. 4964 km uzunluğunda kıyı şeridi vardır.

    Septe ve Melilla şehirleri Kuzey Afrika'da bulunur ve Fas gibi Akdeniz kıyısındadırlar. Ispanya'nın yüzölçümü 505.988 km karedir. Ispanya, dağlık bir ülke olup ortalama yüksekliği 600 m olan dağlarıyla yükseklik açısından Avrupa'da Isviçre'den sonra ikinci sırada yer alır.

    Plato ve yüksek ovaları çevreleyen dağların batı kesimleri hariç yarımadanın beşte ikisinden fazlasını sıradağlar kuşatır. Yarımadanın belli başlı nehirleri doğudan batıya doğru bir yol izleyerek Atlantik Okyanusu'na akar. Ebro nehri, Akdeniz'e dökülür. Denizciliğe elverişli tek nehir olan Guadalquivir ise Sevilla şehrinden geçer.

    Ispanya'nın en kuzeydeki noktası Esteca de Vares, en batıda Toriñana Burnu'dur, bunların ikisi de Galisya Bölgesi'ndedir. En güneydeki noktası Tarifa'daki Punta MarroquÃ*, en doğudaki noktası ise Creus Burnu'dur. Kuzeyden güneye doğru uzanan en geniş alan 856 km, doğudan batıya uzanan en geniş alan ise 1.020 km'dir.

    Ispanya'nın en büyük ve tek gölü 368 hektarlık bir alana yayılan ve 55 metre derinliğinde olan Lago de Sanabria'dır.


    [​IMG]

    Yüzey şekilleri

    Ispanya'daki en yüksek dağ Kanarya Adaları'na ait olan Tenerife Adası'ndaki Pico del Teide (3718 m)'dir. Anakaradaki en yüksek dağ Granada Eyaleti'ndeki Sierra Nevada'da bulunan Mulhacén (3482 m) dağıdır.

    Ispanya'nın kuzey kıyısı sadece Gijón ve Avilés ve Ribadeo ve La Coruña'nın arasında önemli çıkıntılar gösterirken, diğer yerlerde neredeyse düz bir hat şeklinde ilerler. Ülkenin diğer kıyılarına nazaran bu kıyı şeritleri dik ve aşılması zor kıyılar olarak tanımlanabilirler. Bunun nedeni burada bulunan dağların hemen hemen her yerde denizin içine kadar girmesidir. Bu kıyı şeridine ancak nehirlerin ağzından ve denizin kıyının iç taraflarına kadar girdiği, özellikle Galisya bölgesinde sıkça bulunan kollardan (RÃ*alardan) mümkündür. Ispanya'nın batısı da tamamen bu kıyı özelliklerini gösterir, ama buradaki dağlar sadece burunlarda denizin içine kadar girdiklerinden ve RÃ*a'ların arka kısımlarında genellikle düzlük alanlar bulunduğundan kuzey kadar aşılması güç bir kıyı şeridi değildir.

    Güney ve doğu kıyılarının karakteristik özelliği ise düz haliçler ve bu haliçlerin aralarında bulunan ve tepelik alanlarla sona eren çıkıntılardır. Bu şeritler kuzey ve batı kıyılarına oranla çok daha kolay aşılabilen kıyılardır. Güney kıyısındaki en önemli körfezler batıdan doğuya doğru Cádiz, Málaga, AlmerÃ*a ve Cartagena Körfezleri; doğu kıyısındakiler ise BahÃ*a Alicante ve Valencia Körfezi'dir. Ispanya'nın en uzun nehirleri Duero, Tajo ve Ebro'dur.

    Ispanya iklimi

    * Atlantik Iklim: Atlantik Okyanusu kıyısındaki bölgelerde görülür: Galisya, Asturya, Kantabria, Bask Ülkesi, Navarra. Özellikle kış aylarında yağış görülür, kış ve yaz oldukça ılıman geçer.

    * Okyanus-Kıtasal Iklim: Iber Yarımadası'nın ortasında görülür: Kastilya Leon, Madrid, La Rioja, Kastilya-La Mancha, Ekstremadura ve Endülüs. Kışlar oldukça soğuk geçer ve özellikle kuzeyde kar yağışları görülür, yazlar ise sıcaktır.

    * Kıtasal Akdeniz Iklimi: Aragona, Katalonya, Valencia (iç kısımlarında), Murcia, Kastilya-La Mancha ve Endülüs'te görülür. Yağışlar ilkbahar ve sonbahar aylarında görülürken, yazlar sıcak, kışlar ise soğuk geçer.

    * Akdeniz Iklimi: Katalonya'da, Balear Adaları'nda, Valencia'da, Murcia'da ve Endülüs'te görülür. Çoğunlukla ilkbahar ve sonbahar aylarında yağış görülür. Yağışlar kuzeyden güneye doğru gidildikçe azalan bir seyirdedir (Barselona 640 mm, Tortosa 524 mm, Valencia 454 mm, Alicante 336 mm, AlmerÃ*a 196 mm). Kış aylarındaki hava sıcaklıkları çok düşük olmamakla birlikte yazın sıcak bir hava hakimdir.

    * Subtropikal Iklim: Kanarya Adaları'nda görülür. Neredeyse bütün yıl boyunca ılıman bir iklim hakimdir (18 ile 24 °C arası). Kış mevsimi yok denecek kadar hafif geçer. Santa Cruz de Tenerife'deki ortalama hava sıcaklıkları ocak ayında 17,9 °C, ağustos ayında ise 25,1 °C'dir. Kanarya Adaları'nın yağış oranı bölgeden bölgeye büyük farklılıklar göstermektedir.

    * Dağ Iklimi: Pireneler'in yüksek kesimlerinde ve Kastilya dağlarının yüksek yerlerinde görülen bir iklimdir. Kışlar uzun geçer, yazlar ise kısa ve ılımandır. özellikle kış ayları bölgede yogun don olayları görülür bu sebeple yaz aylarının gelmesi uzar yazlar kısa ve ılıman geçer temmuz ayının ortalarına doğru bölgede şiddetli yağmurlar başlar ve su baskınkarı meydana gelir.

    Ordu
    Ispanyol Ordusu

    Ispanya ordusunu (Ispanyolca:Fuerzas Armadas Españolas) kral yönetir. Ordu dörde ayrılır.

    * Kara Kuvvetleri (Ejército de Tierra)
    * Deniz Kuvvetleri (Armada)
    * Hava Kuvvetleri (Ejército del Aire)
    * Askeri Polis Kuvvetleri (Guardia Civil)

    Ekonomi

    Dünya Bankası verilerine göre Ispanya dünyanın en büyük sekizinci ekonomisine sahiptir. CIA verilerine göre Ispanya'nın Gayri Safi Milli Hasılası 1.362 trilyon dolardır. Kişi başına düşen GSMH ise yaklaşık 33.700 dolardır. Ispanya ekonomisi 2007 yılında tüm G7 ülkelerini geride bırakarak %3.8 büyümüştür.

    Ispanya 1999 yılında kendi para birimi peseta'yı bırakarak, diğer Avrupa Birliği üyeleriyle birlikte Avro para birimine geçmiştir.

    Ispanya'da 22,19 milyon çalışan bulunurken, bunların %3,5'i tarımda %29,8'i sanayide, kalan %66,6'lık kesim de hizmet sektöründe çalışmaktadır.Ancak bununla birlikte %22,3'lük işsizlik oranıyla Avrupa ortalamasının üstündedir.

    Nüfus

    Ispanya'nın nüfus yapısı



    Ispanya Nüfus Yoğunluğu Haritası

    Temmuz 2008 itibariyle Ispanya'nın nüfusu 40.491.051 kişidir. Nüfus yılda %0,096 oranında artmaktadır. Kilometrekare başına 89.6 kişi düşmektedir. En yoğun il ise Madrid'dir.

    Ülke genelinde tahmini ömür 79.92 yılken, erkeklerde bu rakam 76.6 yıl bayanlarda ise 83.45 yıldır.

    Ülke nüfusu yüksek sanayileşme ve göçlerden dolayı 20. yüzyılda iki katına çıktı. Bunun ardından, 1980'lerden sonra doğum oranı azaldı ve elli ilden on birinde ciddi nüfus düşüşleri meydana geldi. Bundan sonra Latin Amerika, Doğu Avrupa, Afrika gibi yerlerden göç edenlerin sayısı arttı.


    Ispanya'da nüfus artışı

    Ispanya'da konuşulan diller ağırlıklı olarak şunlardır:
    Dil↓ Yüzde dilimi Resmi olduğu yerler↓
    Ispanyolca %99 Tüm ülke
    Katalanca %10 Katalonya
    Balearic Adaları
    Valencia Galiçyaca %6 Galiçya
    Baskça %1.6 Bask
    Navarra'nın bazı bölgeleri
    Aranese ? Val d'Aran

    Ispanyolca Ispanya'nın tek resmi dili olarak kabul edilir, diğer diller ise sadece otonom bölgelerde günlük hayatta kullanılan ana dildir.

    Bununla birlikte Valencia Bölgesi'nde Katalanca'nın bir bask lehçesi olan Valensiyaca konuşulurken, Balear Adaları'nda da Katalanca'nın bir başka lehçesi olan Mayorka Lehçesi konuşulur. Bunların dışında küçük gruplar tarafından konuşulan azınlık dilleri de bulunur. Bunlardn birkaç tanesi Asturyasca, Aragonca ve Aranese'dir. Bununla birlikte Melilla'da yaşayan Masiriler Tamazight dili konuşurken, Olivenza'da (Ekstremadura) hala Portekizce konuşan gruplar bulunmaktadır.

    Tatil sezonu başladığında Almanya'dan, Polonya'dan ve birçok Güney Amerika ülkesinden özellikle tatil yörelerine çalışmaya gelen birçok kişi bulunur. Costa Blanca ya da Costa del Sol gibi bazı turistik bögelere yerleşmiş olan birçok Alman ve Ingiliz de mevcuttur.

    Yabancı dil olarak Ingilizce ve Fransızca konuşulur. Genç Ispanyollar yabancı dil olarak daha çok Ingilizceyi öğrenirken, yaşı büyük olan Ispanyollar daha ziyade Fransızca bilmektedirler.
    Dinler ve Dünya görüşleri

    Ispanyol anayasası ikinci maddesinde devletin bir dininin olmadığını belirtir. Ancak halkın %96'si resmi olarak Katolik'tir. Bunun yanında 2002 yılında Centro de Investigaciones Sociol gicas kurumunun yaptığı bir anket sonucunda ankete katılanların sadece %80'i Katolik olduğunu söylemiştir. %12'lik kesimin ise herhangi bir dine mensup olmadığı ortaya çıkmıştır. Katoliklerin de %54'ünün çok az kiliseye gittiği veya hiç gitmediği bulunmuştur. Diğer katoliklerin de %15'i ara sıra, 10%'u ayda birkaç kez, 19%'u ise her pazar kiliseye gittğini belirtmiştir. Tüm Ispanyol halkının %22'si ise en az ayda bir dini görevlerini yerine getirdiğini belirtmiştir.

    Katolik Kilisesi Papalıkla yapılan bir anlaşmadan dolayı Ispanya hükümeti tarafından desteklenen bir kilisedir. Ispanya'da Katolik Kilisesi inananlardan toplanan yardımlar sonucu ayakta kalmadığından, resmi olarak yardım toplamasına da gerek yoktur. Hıristiyanların en çok ziyaret ettiği kutsal yerlerden biri olan Santiago de Compostela da Ispanya'da bulunmaktadır.

    Nüfusun %2.5'ini Islam, %1'den az kısmını ise Yahudi dinine mensup kişiler oluşturmaktadır.


    Alıntı
     
  2. fadıma

    fadıma New Member

    sağol
     

Bu Sayfayı Paylaş