Astronotlar ve İlkler

Astronot, uzay adamı. Uzay adamlarına Amerikalıların verdiği isim astronot iken Ruslar Kozmonot, Çinliler ise Taikonot kelimelerini kullanmaktadır.

Fransızca astronaute kelimesinden türemiştir.

Astronotlar uzayda kendileri için tasarlanmış özel elbiseler giyerler. Bu giysiler, hava ve atmosfer basıncı bulunmayan uzayda astronotlara yaşama olanağı verirler. Giysiler, uzay aracının kalkışında, dönüşlerinde ve manevra yaparken yaşanan ivmelerden dolayı oluşan sıkıntılara karşı astronotu korur. Ayrıca uzayda astronotları maruz kalacakları zararlı radyasyondan da korumak amacıyla tasarlanmışlardır.

Giysiler temelde küçük, orta ve büyük boy olarak yapılır fakat astronotların uzayda ellerini rahatça kullanabilmeleri için eldivenler kişiye özel olarak üretilir. Ayrıca başlıklar da astronotun çevresini rahat görebilmesini sağlayacak biçimde üretilir. Başlıkların darbelerden kolayca etkilenmemesi de gerekir. Astronot giysileri her görev için farklı tasarlanır. Sözgelimi ağırlıksız ortamda giyilen giysiyle, Ay’da giyilen elbise farklıdır. Dünya’nın altıda biri çekim gücüne sahip Ay’da ağır bir elbise çok sorun çıkarmasa da, eğer bir gün Mars’a insan gönderilirse bu elbise astronotun hareket kabiliyetini kısıtlayacaktır. Bu nedenle Mars’ta astronotların Ay’da giydiklerinden daha hafif elbiseler giymesi gerekir.

Uzaya Giden Astronotlar ve İlkler
Yuri Gagarin (uzaya ilk çıkan)
Alan Shepard (uzaya ilk çıkan)
Neil Armstrong (aya ilk ayak basan)
Edwin Aldrin (aya ikinci kez ayak basan)
Romanenko (uzayda 326 gün kaldı)
Valentina Tereshkova (uzaya giden ilk kadın)
Sally Rider (Uzaya giden en genç insan)
Aleksei Leonov (İlk uzay yürüyüşü)

Altmışlı yılların başında insanlı uzay uçuşları başlatılınca, Yuri Gagarin ve Alan Shepard uzaya giden tarihin ilk astronotları oldular. Yuri Gagarin “Vostok”, Alan Shepard Freedom-7 adı verilen ve günümüzde pek ilkel kabul edilen uzay araçlarıyla, yüzlerce kilometre yükseklikte dünya çevresinde dönmüşlerdi. Önceleri uzaya sadece bir astronot gönderilirken, “Gemini” projesiyle iki ve hatta üç uzay adamı birden uzaya fırlatıldı. Altmışlı yılların sonunda bütün bu çalışmalarApollo programıyla zirveye çıktı ve dünya tarihinin en büyük olaylarından biri gerçekleşti. Ay’a insan göndermeyi hedefleyen bu program, Apollo 11 projesiyle başarıya ulaşınca, Astronot Neil Armstrong Ay’a ilk defa ayak basan insan ünvanını kazandı.

Armstrong’u Edwin Aldrin takip etti. Günümüzde astronotlar uzay mekikleriyle birçok defa uzaya gidip gelebilmekte ve dünya çevresinde dönen uzay laboratuvarlarında her çeşit deney yapabilmektedir. Rus kozmonotu Romanenko, uzayda 326 gün kalarak ulaşılması güç bir rekor kırmıştır. Ancak Rus uzay adamı dünyaya dönen uzay kapsülünden sedye ile çıkarılmıştı. Kozmonot kalsiyum eksikliği ve kas erimesi yüzünden ayakta duramayacak hale gelmişti.

Uzaya kendi imkânlarıyla insan gönderen ülkeler şu ana kadar ABD, Rusya (Sovyetler Birliği) ve Çin olmakla birlikte, diğer ülkelerin dillerinde de bu kavrama karşılık gelen kelimeler vardır. Örneğin, Fransızca spationaute (okunuşu: spasyonot) kelimesi Latince spatium kelimesinden türetilmiştir.
Uzaya giden ilk canlı bir köpek olmuştur. Uzaya giden ilk insan ‘Yuri Gagarin’, uzaya giden ilk kadın ‘Valentina Tereshkova’ ve uzaya giden ilk en genç insan ‘Sally Rider’ olmuştur.

İnsanlı Uzay Uçuşları

Sovyetler Birliği, Vostok serisi uzayaraçları ile uzaya ilk insanı göndermeyi başardı. Yuri Gagarin 12 Nisan 1961′de Vostok 1 aracıyla yaptığı uçuşla Dünya yörüngesine başarıyla ulaşan ilk insan olmuştur. Bu olayın yıldönümü Rusya’da ve birçok ülkede hâlâ kutlanmaktadır.

Vostok serisi uzayaraçlarını, Sovyet uzay programının başındaki Sergey Korolyov ve ekibi tasarlamıştır. Vostok’lar önce sınama uçuşlarında uzaya gönderilen köpek ve mankenleri sağ salim dünyaya geri getirmeyi başardı. Öte yandan, ilk Sovyet uzayadamlarının eğitim programı sürdürülüyordu. Tüm hazırlıkların tamamlanması üzerine, 12 Nisan 1961′de içinde Yuri Gagarin’in bulunduğu Vostok 1 uzaya gönderildi. Vostok 1, dünya yörüngesinde 108 dakikada tam bir tur attıktan sonra Gagarin’i Sovyet topraklarına indirdi.
Şüphesiz ki insanlı Sovyet uzay programı insanlık tarihinin en önemli ve cesur girişimlerinden biriydi. Vostok projesi, uzay yarışında Sovyetler’in öncülüğünü perçinlemekle birlikte, ABD için tam bir sürpriz değildi. Yakın zamanda yayımlanan tarihî CIA raporları, ABD yönetiminin insanlı Sovyet projesinden uzun süredir haberdar olduğunu iddia etmektedir.

ABD, Sovyetlerin bu atağı karşısında kendi projesini hızlandırdı ve 25 Nisan 1961′de ilk uzayadamını Mercury-Redstone 3 aracıyla uzaya gönderdi. Ancak Vostok 1′in aksine Mercury 3 aracı yörüngeye giremedi, atmosferin dışına çıktıktan hemen sonra geri döndü. Ayrıca Mercury 3, Vostok 1′e göre daha dar ve küçük bir araçtı. ABD’nin yörüngeye girebilen ilk insanlı uçuşu, ancak bir yıl sonra, John Glenn yönetimindeki Mercury 4 aracı ile gerçekleşti (20 Şubat 1962).

Sovyetler, kazandıkları bu ivme ile uzay yarışında başka ilklere de imza attı. Valentina Tereşkova 16 Haziran 1963′te Vostok 6′yla uzaya gönderilen ilk kadın oldu. SSCB’nin Voskhod 2 programında Aleksei Leonov, 18 Mart 1965′te ilk uzay yürüyüşünü gerçekleştirdi. Ancak bu görev neredeyse bir felaketle sonuçlandı. Yetersiz retroroket ateşinden dolayı Leonov’un bulunduğu kapsül hedeften 1.600 km ötede yere inebildi.

Bu başlangıcın ardından gerek Sovyetler, gerekse ABD’liler uzaya insanlı uçuşlar yapmayı sürdürdüler. Uzay yarışının bu ilk döneminde Sovyetler üstünlüklerini sürdürdü. Bu dönemdeki bazı “ilk”ler şunlardır:

Vostok 1 - 12 Nisan 1961. Uzayda ilk insan.
Vostok 2 - 8 Ağustos 1961. Uzayda ilk tam gün.
Vostok 3 - 11 Ağustos 1962 ve Vostok 4 - 12 Ağustos 1962. Uzayda ilk iki araçlı uçuş. İki uzay aracı arasında ilk telsizli iletişim.
Vostok 5 - 14 Haziran 1963. 20. yy’ın en uzun tek kişilik uçuşu (5 gün).
Vostok 6 - 16 Haziran 1963. Uzayda ilk kadın. (Valentina Tereşkova)


Alıntı