VURGU VE TONLAMA VURGU: Konuşurken veya bir parçayı okurken, bazı heceleri veya kelime gruplarını üstüne basarak söyleriz veya okuruz. Bu söyleyiş özelliğine VURGU denir. Kelimelerde Vurgu: Türkçe kelimelerde genellikle hafif bir vurgu vardır. Genelde kelimelerin son hecesinde görülür. Yalnız yer isimlerinde vurgu ilk veya orta hecededir: Ankara - İzmit - Tokat - Sakarya gibi. Örnek: Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla. Kelimelere ek eklendiğinde, vurgu son heceden bu eke geçer: Du - va - rı, du - va - ra, du - var - da... Kelimelerde Vurgu Alan ve Almayan Ekler Kelime türeten ekler vurgu alır. Gözlük, gözlükçü, Güzellik, kömürcü İyelik ekleri vurguyu kendine çeker: Kitabım, kitabın, kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları Soru eki olan "mi" vurgulu söylenmez. Bu kitap senin ki? Cümlelerde Vurgu: Genellikle cümlelerde vurgu yüklem olan kelimenin üzerindedir. Ancak cümledeki kelimelerin anlam değeri birbirine eşit değildir. Üzerinde durulan kelime, yükleme yakın bir kelimedir. Örnekler: Ahmetler, yarın saat dörtte İzmir'e gidecekler. Ahmetler, yarın sat dörtte İzmir'e uçakla gidecekler. Ahmetler uçakla İzmir'e yarın saat dörtte gidecekler. Yarın saat dörtte İzmir'e uçakla Ahmetler gidecekler. TONLAMA: Cümlelerin söylenişi sırasında, sesimizi cümlelerin anlamına göre ayarlamaya TONLAMA denir. Cümlelerde Tonlama: Cümleleri yalnızca düzgün yazmak yeterli değildir. Okurken ve konuşurken cümleleri anlamlarına uygun biçimde söylemek, konuşmayı güzelleştirir. Okunan parçanın özelliğine göre vurgu kullanılır. ANLAMLARINA GÖRE KELİMELER § Zıt Anlamlı Kelimeler § Eş Anlamlı Kelimeler § Eş Sesli Kelimeler § Zıt Anlamlı Kelimeler § Mecaz Anlamlı Kelimeler 1. Zıt Anlamlı Kelimeler: Anlam yönünden birbirinin karşıtı olan kelimelere ZIT (KARŞIT) ANLAMLI KELİMELER denir. çok - az, akıllı - akılsız, zor - kolay, arka - ön, sağ - sol... 2. Eş Sesli Kelimeler: Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan kelimelere EŞ SESLİ (SESTEŞ) KELİMELER denir. Gül, çok sevdiğim bir çiçektir. Gül, sınıfımızın en çalışkan öğrencisidir. Anlatılan fıkraya herkes güldü. 3. Eş Anlamlı Kelimeler: Yazılış ve okunuşları ayrı, anlamları aynı olan kelimelere EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) KELİMELER denir. nemli - rutubetli, sor - güç, okul - mektep, öğretmen - muallim 4. Terim Olan Kelimeler: Bilim, sanat, meslek ve teknik konularda bazı kavramları karşılayan kelimelere TERİM denir. Coğrafya terimi Ada, dağ, ova, deniz, göl, nehir... Hukuk terimi Anayasa, kanun, dava, davacı, mahkeme... Geometri terimi Açı, kenar, köşegen, kare... Matematik terimi Toplama, çıkarma, eksi, artı, kalan, denklem... Edebiyat terimi Roman, piyes, masal, hikaye, denem, makale... Müzik terimi Nota, solfej, türkü, şarkı... 5. Mecaz Anlamlı Kelimeler: Kelimelerin cümle içinde, sözlük anlamlarından başka anlamlarda kullanılmasına MECAZ anlamı denir. Keçi ağaçların baş düşmanıdır Keçi gibi birisin Aslan, ormanların kralıdır. Ahmet Ali'yi gösterip: "Aslana bak aslana." dedi. 6. Deyimler, Özdeyişler ve Atasözleri 1. Deyimler : Bir anlamı karşılamak amacıyla, birden çok kelimenin gerçek anlamı dışında kullanılarak oluşturdukları kalıplaşmış sözbirliğine DEYİM denir. Kafası kızmak, Gözünü budaktan esirgememek... 2. Özdeyişler: Kim tarafından söylendiği belli olan, kısa ve özlü sözlere ÖZDEYİŞ (VECİZE) denir. Ben sporcunun zeki, çevik, aynı zamanda ahlaklısını severim (Atatürk) Bana arkadaşını söyle sana kim olduğunu söyleyeyim. (Cervantes) 3. Atasözleri: Söyleyeni belli olmayan, toplumumuza mal olmuş, kısa, özlü ve kalıplaşmış sözlere ATASÖZÜ denir. Akacak kan başta durmaz. Boş çuval ayakta durmaz Bilmemek ayıp değil, sormamak (öğrenmemek) ayıptır
