Oğuzlar

Oğuz Adı ve Anlamı: Oğuz ismi; Türkçede boy kabile manasına gelen “Ok” ve eski çoğul eklerinden “z” ekiyle yapılmıştır. Arap kaynaklarında “Guz” Bizans kaynaklarında “Uz” olarak geçer.Oğuz adına, ilk defa Yenisey Kitabeleri’nde rastlanmıştır. Burada geçen “Altı Oğuz budun” Oğuzların VI. yüzyılda, altı boy olduğunu belirtir. Efsaneye göre Oğuz Han’ın neslinden türeyen Oğuzlar, önce Bozoklar ve Uçoklar olmak üzere iki kola ayrılır. Her kol da 12 boya ayrılır.

Hepsi 24 Oğuz boyu adı altında toplanır .Oğuzlar X. yüzyılda Müslümanlığı kabul ettikten sonra, Türkmen ismiyle de anılmışlardır.Tarihte Oğuzlar: Efsaneye göre Oğuz Han’ın neslinden türeyen Oğuzlar, Bozoklar (sağ) ve Uçoklar (sol) diye iki kola, her kol da 12 boya ayrılır. Bozoklar, Oğuz’ un üç büyük oğlundan (Gün Han, Ay Han, Yıldız Han), Uçoklar ise Oğuz’un üç küçük oğlundan (Gök Han, Dağ Han ve Deniz Han) türedi.

Oğuz Boyları
Tarih boyunca siyasi üstünlük Bozuklarda olup, tarihte Türk hükümdarları, daha çok Bozok kolundan (Kayı, Yazır, Afşar ve Begdili boylarından) yetişmiştir. Üçok kolundan ise hükümdar ailesi Eymur ve Kınık boylarından çıkmıştır.

X. Yüzyılda Oğuzların Durumu ve Bulundukları Yerlerdeki Yaşayışları
Islamiyetten önce bir çok Türk devleti kuran Oğuzlar, Göktürk tmparatorluğu’ nun yıkılmasından sonra, çeşitli yerlere dağılmışlardır. X. asırda Hazar Denizi’nin doğusundan, Sirderya’nın (Seyhun) ortalarına kadar uzanan sahalarda yaşıyorlardı. Oğuzların batısında Türk Hazarlar ve Bulgarlar, doğusunda Karluklar, kuzeyinde Kimekler (Kıpçaklar), güneyinde ise islam dünyası bulunuyordu.

Oğuzlarda aileler obaları, obalar boylan, boylar da birleşip Oğuzclini meydana getirirdi. Boyların başında “Bey” adı veriİen unvanlı kişiler bulunur ve kendilerine has bir damgaları olurdu. Geniş alaniarda, dağınık yaşayan Oğuzlar, bir tehlike anında çok çabuk toparlanabiliyorlardı.

Oğuz Yabgu Devleti
X. yüzyılın başında Oğuzlar devleti bağımsız bir görünümdedir. Oğuzların başında Yabgu unvanını taşıyan bir hükümdar bulunmaktaydı. Kuruluşu ve egemenlik alanı, kesin olarak bilinmeyen Oğuz Yabgu Devleti’nde Yabgu, bizzat devletin idaresi ile meşgul olmamakta; onun namına devlet ileri gelenleri, devletin iç ve dış işlerini idare etmekteydi.

Yabgu’nun kışlağı veya devletin başkenti, Seyhun Irmağı’mn denize döküldüğü yere yakın olan ve Yenikent (Cankent harabeleri) olarak bilinen yerdi. Yönetimde, Yabgu’dan sonra onun vekili ve Başkomutan olan Subaşı geliyordu. Bunun dışında tarhan, yinal, tugracı gibi yüksek devlet memuriyetleri vardı.
Otoriter ve merkeziyetçi bir tutum veya yetkilerin tek bir elde toplanması yerine “ortak bir sorumluluk sistemi” diyebileceğimiz bu sistem, devletin bütün bünyesine hakimdi.

Kısacası Oğuzlarda devlet bir bakıma demokratik prensiplere göre idare edilmekteydi. Ama devlet büyüklerine sonsuz bir saygı gösterilir ve emirlerine itaat edilirdi.Oğuzlar genel yaşayışları ve devlet gelenekleri yönünden Göktürkler benzerdi. Göçebe bir hayat sürdükleri için küçüğünden büyüğüne kadar bütün Oğuzlar savaşa hazırdı. Eli silah tutan herkes askerdi. Disiplinli ve planlı bir hayata alışmışlardı. Üstün basan sağlamalarının sebebi buydu.

X.yy. sonlarında Oğuz Yabgu Devleti’nin yıkılmasından sonra Oğuzlar dağılma Oğuzların Göçleri


Oğuzlar X. yüzyılın sonlarında iki kola ayrıldılar. Hazar Dcnizi’ne yakın olanlar, Peçenekleri izleyerek Karadeniz kıyılarından Tuna boylarına doğru indiler. Zamanla Bizans’ı tehdit etmeye başladılar.
Çoğunluğu oluşturan ve Aral Gölü ile Seyhun boylarında oturanlar ise, Samanoğullanna hizmet etmiş, bu devletin yıkılmasından sonra Karahanlılarla savaşmışlardı.

Karahanhların baskıları üzerine Horasan’ı aşmış ve Gaznelilcrle savaşmaya başlamışlardır. Cenkçi, mert ve yiğit olan bu Oğuz kolunun düşmanı da çoktu.X. yüzyıl sonlarıyla XI. yüzyılın başlarında, Oğuz boy beylerinden ünlü Subaşı Dukak’ın oğlu Selçuk Bey ile torunları, dağınık bir halde bulunan Oğuz boylarını etraflarında topladılar. Bir Türkİslam devleti olan Selçuklu Devleti’ni kurdular.

Alıntı