F - Q klavye karşılaştırması ve tarihi

F ve Q Klavye Karşılaştırması ve Tarihi

F Klavye

Tarihçe

F klavye düzeni 1943 yılından başlayarak yapılan çalışmaların
sonucunda ve 20 Ekim 1955 tarihinde Türkçe yazmada çok daha
kolaylık sağlamak için oluşturdu. (1)
Hürriyet gazetisinden Hüseyin Gönüllü'nün F klavyenin babası
İhsan Yener'le yaptığı söyleşiyi aynen aktarıyorum. (2)
H.G.: -F klavye nasıl ortaya çıktı?
İ.Y.: -"1946'dan itibaren Türk dilinin özelliklerine uygun,
standart bir klavye geliştirilmesi için resmi makamlara
yazılar yazdım... 'Bilimsel bir klavye yapın, sizin
yaptığınızı kabul edelim' dediler. Yabancı uzmanların da
bulunduğu bir komisyon kuruldu. Türkçe'de kullanılmakta olan
tüm kelimelerin istatistiğini TDK'nın kılavuzundan
yararlanarak çıkardık. 29934 kelime içinde hangi harften kaçar
adet bulunduğunu tespit ettikten sonra, parmakların fiziksel
güçleri ve hareket özelliklerini de esas alarak harfleri
yerleştirdik. Ellerin kullanım yüzdesini de hesaba katarak
yaptığımız klavyede sol el yaklaşık yüzde 49, sağ el de yüzde
51 oranında kullanılacak şekilde harfler yerleştirilmiştir.
türkçe'nin fonetik özelliğine uygunluk açısından sesli
harfleri sol elde topladık... Gümrük kanunlarına 'bundan
sonraki ithalat standart Türk klavyesine uygun olacak' diye
bir madde kondu."

H.G: -Direnen olmadı mı? Maliyeti nasıl karşıladık?
İ.Y.: T-ürkiye'de o zaman 40 bin kadar yazı makinesi vardı.
Biz, 40 bin yazı makinesini bırakalım dedik. Biz, geleceği
kurtaralım dedik, tıpkı Atatürk'ün yaptığı gibi.
F Klavyenin Üstünlükleri

Türkçeye en uygun klavye olan F klavye (pek çoğunun dediği
gibi Ef klâvye değil, harflerin Türkçe okunuş biçimine göre Fe
klavye) uzun çalışmalardan sonra daktilolarda en kolay, en
hızlı ve hatasız yazmak amacıyla üretilmişti.

Türkçe'de çok sık kullanılan seslerin karşılığı olan harflerin
"F klavye"de kolay ulaşılabilecek yerlere yerleştirildiğini,
Türkçe'deki harflerin kullanılma oranları, ünlü-ünsüz ses
ilişkileri, hece ve söz yapısı, parmakların kuvvet, yetenek ve
işleklikleri göz önünde bulundurularak üretilen ‘F klavye' bu
özellikleri bakımından Türkçe'ye uyduruk ‘Q klavye'den çok
uygundur.

Türkçe sözlerde çok sık kullanılan seslerin karşılığı olan
harfler bu klavyede en kolay ulaşılabilecek yerlere
serpiştirilmişti. Yaklaşık 30.000 Türkçe sözün ölçü alındığı
bir değerlendirmede a harfi 26.323, e harfi 16.308, k harfi
13-542, i harfi 13.384, m harfi 11.263, l harfi 10.496, t
harfi 9-669, r harfi 8.698 kez geçmekteydi. (Bunlar Türkçede
en çok kullanılan harflerdir). Bu oran göz önünde
bulundurularak söz konusu harfler, F klavyede en uygun yerlere
yerleştirilmişti.

Q klavyede ise en çok kullanılan harfler tabir caizse
klavyenin en ücra köşelerine dağıtılmış durumdadır. Buna
karşılık, Türkçede 30.000 sözde sadece 125 defa geçen ve en az
kullanılan harf olan j harfi, Q klavyede en uygun yere
konulmuştur. F klavyede bu harfin yerinde Türkçede en fazla
kullanılan ünsüz olan k harfi bulunmaktadır. (3)
F klavye nasıl yararlar sağladı? Sorusuna İhsan Yener' şöyle
cevap vermiştir:
"1955'ten itibaren uluslararası daktilografi ve steno
yarışmaları başlamıştı. Hemen biz de başvurduk ve 1956'da
dâhil olduk. Öğrencilerim bu şampiyonalarda 28 defa dünya
birincisi oldular. Bu birinciliklerin 14'ünde dünya rekoru
kırıldı. Hatta fransızlar itiraz etmişlerdi ilkinde, 'Türkler
yarışma için özel olarak tertip edilmiş bir klavye
kullanıyorlar' diye. 6 saat süren tartışmalardan sonra,
fransızlar'a 'siz de yapın o halde özel bir klavye' dediler."
(4)

2003 Dünya bilgisayar ve Stenografi Şampiyonası'na "F klavye"
ile katılan Türk yarışmacıları takım halinde dünya 2'ncisi
olmuşlardır. (5)

Türkçede genel olarak sessiz harfler ve sesli harfler sözcük /
tümce içinde hemen hemen eşit sayıda bulunduğu için, klavye bu
harfleri her iki ele de eşit miktarda dağıtır. Bu iş bölümü
sayesinde yorulmak nedir bilmeden saatlerce tıkır tıkır yazı
yazılabilir. (6)

Her iki elimizin en çok çalışan 6 parmağı ile yazmış olduğumuz
tuşlara denk gelen harfleri yüzde 45 oranında kullanmak
varken, neden bizim için daha zor ve yavaş yazmayı sağlayan
İngilizlerin Q klavyesini kullanalım? "Q klayveye alıştım, F
klavyede zorlanıyorum" diyorsanız, denemesi bir kaç dolara!
(Klavye fiyatı) Yabancı bir klavyeye ne kadar sürede
alışmışsanız, kendi konuşma dilimize göre dizilmiş olan
klavyeye onun yarısı kadar sürede alışabilirsiniz. (7)​

 

Q KLAVYE
Q klavyenin tarihçesi
Dünyada Q klavye olarak bildiğimiz tuş dizilimi aslında
daktilonun icat edildiği ilk günden beri değişmedi. Neden
tuşların bu şekilde dizildiği konusunda da çeşitli rivayetler
olmasına rağmen şimdilik en yaygın kabul gören hikâye şu: Yazı
makinesinin mucidi olan Christopher Latham Sholes, 1867'de
cihazın patentini alarak ilk çalışan örnekleri ortaya
koyduğunda cihazın tasarımından kaynaklanan mekanik bir
sorunla karşılaşır. İcat ettiği yazı makinesinin harfleri
kâğıda basmak üzere kullandığı mekanik harf kolları, kapalı
bir kutunun içinde yer almaktadır ve iki kol birden kâğıda
doğru havalandığında içerde sıkışmaya neden olmaktadır. Sholes
bu problemin çözümü için, kullanıcının yazım hızını
yavaşlatmak üzere harflerin yerlerini alabildiğine
karıştırarak en çok kullanılan harfleri elin en zor
ulaşabileceği yerlere yerleştirmeyi uygun görür ve Q klavye
adını verdiğimiz harf dizilimi ortaya çıkar.
Yani Q klavye 1873'te mühendisliğe aykırılık abidesi olarak
tasarımlanmıştı. Daktiloların hızlı yazma nedeniyle sık sık
bozulmasına çare olarak geliştirilmişti. Daktilo kullananları
olabildiğince ağır yazmaya zorlamak için olmadık hilelere
başvurulmuş, en çok kullanılan harfler klavyenin her sırasına
dağıtılmış, (sağ elini kullanan insanları zayıf ellerini
kullanmak zorunda bırakacak şekilde) harfler solda toplanmış.
Daha sonra bilgisayarlar çıkıp tuşların hızlı yazma nedeniyle
bozulma sorunu ortadan kalktığında bile Q klavye
yaygınlaştığından bu standart korunmuştur. (8)
Türkçede genel olarak sessiz harfler ve sesli harfler sözcük /
tümce içinde hemen hemen eşit sayıda bulunduğu için, F klavye
bu harfleri her iki ele de eşit miktarda dağıtır. Bu iş bölümü
sayesinde yorulmak nedir bilmeden saatlerce tıkır tıkır yazı
yazılabilir.

Q klavye yavaş yazmak için tasarlandığından bu avantajların
hiçbirine sahip değildir. Bu yüzden el, Türkçe karakterlerde
hem F klavye hızına yetişemez, hem de herhangi bir ele fazla
yüklenme olduğu için çabuk yorulur.
Serce ve yüzük parmakları elimizin en "afonksiyonel"
parmakları olmasına karşın Türkçede en fazla kullanılan
harflerden biri olan " a " q klavye´ de sol serce parmağına
denk gelir. Yine q klavye için; Türkçe´de en az kullanılan
harflerden biri olan " j " elin en aktif parmağı olan sağ
işaret parmağına denk gelmektedir.
Bunun gibi bin bir dezavantaj sayılabilir. Türkçede birçok
sözcük q klavye için en pasif parmaklara dağılır. Bu yüzden q
klavyede 10 parmak Türkçe karakter girmek deveye hendek
atlatmaya benzer." (9)

Q klavye ingilizce için de uygun değildir.
Q klavyenin daha iyi alternATIfleri olabileceğini düşünenler
de olmamış değil. Örneğin Washington State Üniversitesinden
Prof. Dr. August Dvorak, 1932 yılında İngilizce'de çok
kullanılan harflerin klavyenin en kolay ulaşılabilir yeri olan
orta sırasına toplandığı bir klavye dizilimi önerir. Dvorak'ın
araştırmalarına göre, sekreterlerin parmakları gündelik yazı
işleri sırasında Q klavyede 16 mil yol alırken Dvorak
klavyesinde sadece 1 mil yol almaktadır.
Ancak daktilo ustalarının, Q klavyeye olan mevcut
alışkanlıkları, üreticilerin itirazı ve piyasanın Q klavye
tarafından çoktan istila edilmiş olması ve 40 milyon
daktilonun değiştirilme maliyeti ortaya çıkınca Dvorak'ın
klavyesi yayılamaz ve kaybolup gider. (10)
Yazar Emre Aköz şöyle diyor. "-Gençler bana mail atıyor: "16
yaşındayım, 6 yaşından beri Q kullanıyorum, çok da hızlı
yazıyorum." Yanlış. Farkında değiller. Kesin veri var
elimizde: F klavyeyi 10 parmak yazan bir Türk'le, Q klavyeyi
10 parmak yazan Amerikalılara aynı İngilizce metin veriliyor.
Amerikalılar dakikada 32-35 kelime; Türk 72 kelime yazıyor!"
(11)​

 

F VE Q KLAVYELERE YÖNELİK ELEŞTİRİLER
- Q Klavye Evrenseldir.

Bu fikire yazar Yurtsan Atakan şu güzel cevabı veriyor:
Hıncal Uluç'un ''Q'' savunusunda kullandığı temel
argümanlardan biri de aynı yanılgıya dayanıyor. Dünya ''Q''
klavye kullanıyor, diyor Sevgili Hıncal Uluç, o yüzden
yurtdışına gittiğinizde deli danalar gibi ''F'' klavye arayıp
bulamayacağınız, hâlbuki eğer ''Q'' klavye kullanıyor
olsaydınız sürü sebil klavyeyi emrinize amade bulacağınız için
''F''yi atın, baştan ''Q'' kullanın.
Aynı mantıkla iyisi mi biz Türkçe'yi toptan başımızdan atalım.
Öyle değil mi ya, yurtdışına çıktığımızda derdimizi anlatacak
Türkçe bilen biri arayıp bulamayacağımıza -eğer İngilizce
bilseydik sürü sebil kişiyle iletişim kurabileceğimize- göre
Türkçe'yi atalım, resmi dil olarak baştan İngilizce'yi kabul
edelim. (12)

Benim bu konuda eklemek istediğim bir husus şudur: F klavye
kullananlar genellikle bakmadan yazabilirler. Bu durumda
sadece windowsta klavyeyi f yapmak yeterli olur.
-F Klavye Kullanmak Bizi Küresel Dünyadan Uzaklaştırır
Bu gibi bazı gerekçeler ise çok gülünçtür. Japonlar, Çinliler,
Kiril alfabesi kullananlar bugün sırf kendi alfabelerini
kullandıkları içi dünyadan kopmakta mıdırlar? (13)
-F Klavye Özgüven, Q Klavye Teslimiyet Sembolüdür.
HP Türkiye Genel Müdürü Şahin Tulga, SAP Teknoloji Günleri
2003'te Amerika'da aldığı eğitim sürecinden bahsederek düşünme
eyleminin daima anadilde yapıldığını, bunun yaratıcılık ve
özgüveni tetikleyeceğini, Türkçe için özel olarak
geliştirilmiş F klavyenin de bu ana çıkış noktası nedeniyle
özellikle kullanılması gerektiğini savunmuştur. (14)
-Bilgisayar Kullanımındaki Verimsizliğin En Büyük Etkeni İhsan

Yener'e Göre Q Klavye
"Türk dilinin özelliklerine göre on parmakla-bakmadan klâvye
kullanma yöntemi için çok verimli bir Standart Türk Klâvyesi
1955 yılından beri resmen varolduğu halde, İngiliz dili için
130 yıl önce (on parmak yönteminin bilinmediği çağlarda)
belirlenen (ve Türkçe'deki binlerce sözcüğün yazılmasına
olanak vermeyen) American Standard Code for Information
Interchange (ASCII) klâvyeyi Dünya standardı zanneden ve buna
eklenen, Türkçe'ye has 7 harfin, en kullanışsız yerlere
bilinçsizce yerleştirilmesiyle oluşturulmuş klâvyeyi de Q
Türkçe standardı olarak kabullenen kullanıcıların bu hususta
bilinçsiz oluşları, bilgisayar kullanımındaki verimsizliğin en
büyük etkeni olmaktadır." (15)

SONUÇ
Bu yazıyı ülkemiz bilgisayar kullanıcılarının zaman ve kaynak
israfını önlemek amacıyla hazırladım. Verdiğim linklerde çok
daha detaylı bilgiler bulabilirsiniz
Bilimsel araştırmaların sonuçlarından anlaşıldığı gibi Q
klavye ingilizcede dâhil hiçbir dil için faydalı değildir. Bir
klavyenin işlevselliği kullanıcının dilinde en çok kullanılar
harfleri parmakların en rahat ulaşabildikleri yere
yerleştirilmiş olmasına bağlıdır. Her dile göre ayrı klavye
tasarlanması daha doğaldır. Türkçe için en uygun klavye Fe
klavyedir.

Q klavye ile hızlı yazdığını iddia edenler F ile daha hızlı ve
daha az yorularak yazacaklardır. Eğer denemek isterlerse 2-3
hafta 10 parmak f klavye progRamı ile günde 15 dakika
çalışsınlar.
Üretici firmalar, talep edildiğinde dil ayrıcalıklarını
gözönüne alarak, istenen her türde klâvye ile donanım ve
yazılımlar üretip satmaktadırlar; yeter ki ithalâtçı, yerli
üretici ve kullanıcı, klâvye konusunda bilinçli olsun satıcı
tarafından dayatılan Q klavye karşı çıksın ve kendi dilinin
klâvyesini istesin. (16)

F klavye uyduruk Q Türkçe klavyesinden, Dvorak klavyesi de Q
klavyeden kat kat hızlı ve zahmetsiz yazmaya yugundurlar.
Bırakın türkçeyi, isterseniz ABDli olun F klavye ile daha
hızlı ve kolay ingilizce yazabilirsiniz. Bu durumun bilimsel
olarak açıklaması yukarıda anlatılmıştır.
1990 ların ortalarına değin de herkes F klavyeye alışmıştı.
Macintoshlar da F klavye ile gelirdi. Ama PC piyasası F
klavyenin önemini kavrayamadı. Yüzlerce dolarlık
bilgisayarları satanlar F klavyeyinin önemini düşünmediler.
Bugün bilgisayar kullanıcılarının büyük çoğunluğu Amerikanın
bile bırakmak isteyipte bırakamadığı Q Klavye kullanıcısı.
Vakit geç olmadan F klavyenin yaygınlaştırılmasın
sağlamalıyız. Zararın neresinden dönülse kârdır. Kaybedilen
zaman asla telafi edilemez.